Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (ang. nonalcoholic fatty liver disease, NAFLD) to obecnie najczęściej występująca przewlekła choroba wątroby na świecie [1]. NAFLD jest schorzeniem wynikającym przede wszystkim z zaburzeń metabolicznych, traktowanym także jako wątrobowa manifestacja zespołu metabolicznego.
W uproszczeniu choroba polega na nadmiernym magazynowaniu tłuszczu w komórkach wątroby u osób nienadużywających alkoholu. Narastające epidemie chorób metabolicznych takich jak otyłość, insulinooporność oraz cukrzyca (głównie typu drugiego) doprowadziły do wzrostu zapadalności na niealkoholowe stłuszczenie wątroby.
Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie
Szczegółowe pokazanie pacjentowi całego łańcucha następstw NAFLD (tj. proste stłuszczenie → niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby → włóknienie wątroby → marskość) nie ma na celu straszenia, lecz dokładne uzmysłowienie powagi tych zmian. Pokazując ten schemat należy podkreślić, że na początkowych etapach choroby, praktycznie do momentu zaawansowanego włóknienia, jest to proces całkowicie odwracalny! Zmieniając nawyki żywieniowe i prowadząc aktywny styl życia możemy cofnąć zmiany, które zaszły w naszych wątrobach.
Monitorowanie choroby polega na kontroli składowych stanowiących o zespole metabolicznym (obwód brzucha, ciśnienie tętnicze, lipidogram, stężenie glukozy na czczo), wykonywaniu kontrolnych badań USG i elastografii w celu oceny włóknienia narządu. Do ocen zapalenia wykorzystuje się pomiar stężenia enzymów w surowicy: aminotransferaza alaninowa (ALT) i asparaginianowa (AST) oraz gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP).
Profilaktyka wtórna
Zarówno profilaktyka, jak i leczenie NAFLD opierają się na zmianie nawyków żywieniowych i włączeniu aktywności fizycznej [2,3]
Dieta
- Podstawą diety w NAFLD jest osiągnięcie stałego deficytu kalorycznego; zaleca się, aby wynosił on co najmniej -500 kcal dziennie.
- Spożywanie 5-6 posiłków w równych odstępach czasowych.
- Potrawy powinny być przygotowywane na parze, gotowane w wodzie, pieczone w folii lub duszone bez dodatku tłuszczu. Należy wykluczyć potrawy smażone i duszone w ciężkich sosach.
- Powolne spożywanie posiłków - sprzyja prawidłowemu trawieniu i uczuciu sytości.
- Należy wypijać ok. 2 litrów płynów dziennie.
- Unikanie spożywania alkoholu.
Redukcja nadmiarowych kilogramów, niezależnie od tego, jak została osiągnięta, efektywnie minimalizuje ilość tłuszczu zmagazynowanego w wątrobie. Spadek masy ciała o 5% znacznie poprawia obraz histologiczny wątroby, natomiast spadek o 10% prowadzi nawet do regresji włóknienia.
Aktywność fizyczna
Kluczem do sukcesu jest także regularna, dopasowana do możliwości pacjenta aktywność fizyczna. Zalecane jest wykonywanie tygodniowo przynajmniej 150‒300 minut wysiłku wytrzymałościowego (tlenowego), o co najmniej umiarkowanej intensywności, np. 150‒300 minut jazdy na rowerze; przy wyższej sprawności pacjenta może to być ≥75‒150 minut treningu o wysokiej intensywności lub inna równoważna kombinacja, np. 75-150 min treningu biegowego.
Poziom aktywności fizycznej przekraczający podane wyżej progi może przynieść dodatkową korzyść, z wyjątkiem sytuacji, gdy istnieją przeciwwskazania w związku z współistniejącą chorobą przewlekłą [3, 4].
GRUPY PRODUKTÓW
Produkty zbożowe
ZALECANE
- Pieczywo: razowe, pełnoziarniste, z mąki z pełnego przemiału (jeśli jest dobrze tolerowane), pieczywo mieszane, graham
- Grube kasze: pęczak, gryczana, jęczmienna (jeśli są dobrze tolerowane)
- Drobne kasze: manna, krakowska, jęczmienna łamana
- Ryż biały, brązowy
- Makarony: razowe, pełnoziarniste, pszenne gotowane al dente
- Otręby: pszenne, owsiane, gryczane, jęczmienne w umiarkowanych ilościach, w zależności od tolerancji
- Płatki: owsiane górskie, pełnoziarniste, orkiszowe, kukurydziane bez dodatku cukru
- Mąki: pełnoziarniste, razowe, o wysokim i średnim typie (pszenne, żytnie, orkiszowe, gryczane, owsiane)
- Sucharki, pieczywo chrupkie, wafle ryżowe, kukurydziane
NIEZALECANE
- Pieczywo: jasne, z mąki pszennej, orkiszowej o niskim typie, tostowe, cukiernicze (dozwolone w stanach zaostrzenia, w przypadku nietolerancji produktów pełnoziarnistych)
- Mieszanki musli z cukrem, słodem jęczmiennym, syropem glukozowo-fruktozowym
- Płatki śniadaniowe, owsiane błyskawiczne, ryżowe, dosładzane cukrem, miodem, syropem glukozowo-fruktozowym
- Mąki: o niskim typie
Mleko i produkty mleczne, jajka
ZALECANE
- kefiry, jogurty, maślanki naturalne, bez dodatku cukru
- mleko pasteryzowane, UHT, najlepiej o zawartości tłuszczu max. 1,5%
- sery twarogowe chude
- ser żółty - sporadycznie
- sery kozie, owcze
- jajka gotowane na miękko, półtwardo
- Jajka w koszulkach
NIEZALECANE
- sery topione, pleśniowe
- kefiry, jogurty, maślanki z dodatkiem cukru i/lub syropu glukozowo-fruktozowego
- produkty bezlaktozowe jeśli nie stwierdzono nietolerancji laktozy
- jogurty owocowe, słodzone
- gotowe, sklepowe desery mleczne z cukrem, syropem glukozowo-fruktozowym
- pełnotłuste produkty mleczne, duże ilości sera żółtego
- jajka ugotowane na twardo, jeśli powodują zaostrzenie dolegliwości
- jajka smażone
Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza
ZALECANE
- Mięso chude, zwłaszcza drobiowe (królik, kurczak, indyk), chuda wołowina, cielęcina, umiarkowane ilości wieprzowiny
- Mięso pieczone, gotowane, duszone, bez panierki
- Chude gatunki: dorsz, leszcz,
sola, szczupak, pstrąg, halibut, miruna, mintaj
- Tłuste ryby morskie: łosoś, śledź, tuńczyk, makrela (minimum 2 razy w tygodniu)
NIEZALECANE
- Mięsa tłuste: baranina, gęś, kaczka, jagnięcina w dużych ilościach
- Podroby
- Pasztety
- Mięso peklowane
- Konserwy mięsne, mielonki
- Mięso smażone i panierowane
- Parówki, kabanosy
- mięsa wędzone
- mięsa grillowane
Tłuszcze
ZALECANE
- Masło prawdziwe
- Margaryny miękkie wysokogatunkowe (bez kwasów tłuszczowych częściowo utwardzanych)
- Oleje roślinne (olej rzepakowy)
NIEZALECANE
- Smalec
- Słonina
- Boczek
- Łój
- Twarde margaryny (z tłuszczów częściowo utwardzanych)
Warzywa
ZALECANE
- wszystkie warzywa zarówno świeże, jak również mrożone oraz po obróbce termicznej
- kiszonki (ogórki, kapusta kiszona)
- nasiona roślin strączkowych: świeże po odpowiednim namoczeniu i ugotowaniu, mrożone, z puszki
NIEZALECANE
- w dużych ilościach: strączki, kapusty, brokuły, kalafiory, jarmuż, ogórki jeśli powodują zaostrzenie dolegliwości
Owoce
ZALECANE
- wszystkie owoce, zarówno świeże, jak i mrożone
NIEZALECANE
- owoce z puszki, w zalewie cukrowej
- soki, nektary, napoje owocowe
- dżemy, marmolady, konfitury z dodatkiem cukru i/lub syropu glukozowo-fruktozowego
- suszone owoce
Orzechy i nasiona
ZALECANE
- wszystkie (w przypadku złej tolerancji można podawać w formie rozdrobnionej)
Przyprawy, sosy i dodatki
ZALECANE
- świeże i suszone zioła
NIEZALECANE
-gotowe mieszanki przypraw z cukrem i/lub solą
- ostre przyprawy np. ostra mielona papryka, chilli, duże ilości pieprzu, czosnku
- wszystkie mieszanki z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego
Napoje
ZALECANE
- Herbata (czarna, zielona, owocowa) niesłodzona
- Kawa w ilości 1-2 filiżanki dziennie
- Kawa zbożowa i bezkofeinowa
- Woda mineralna niskosodowa
- napoje roślinne bez dodatku cukru
- woda przegotowana
- woda mineralna (najlepiej niegazowana)
NIEZALECANE
- Mocna kawa i herbata
- Alkohol
- Soki, nektary, napoje owocowe
- kakao słodzone
- kakao naturalne, jeśli powoduje zaostrzenie dolegliwości
Desery
ZALECANE
- kisiel, galaretka, budyń bez cukru
- domowe ciasta bez cukru
- guma do żucia bez cukru
- kleiki ryżowe
- ksylitol
NIEZALECANE
- sklepowe słodycze
- słone przekąski
- wszystkie produkty z syropem glukozowo-fruktozowym
- wyroby czekoladowe, jeśli powodują zaostrzenie dolegliwości
- miód
W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza
Objawy NAFLD, czyli przewlekłej choroby wątroby mogą być bardzo niespecyficzne. W większości przypadków (w początkowym stadium choroby) przebiega bezobjawowo. Chora wątroba może dawać takie objawy takie jak: żółtaczka, męczliwość, świąd, nudności, wymioty, utrata łaknienia, dyskomfort w prawym podżebrzu, wodobrzusze, obrzęki obwodowe. Przy wystąpieniu tych objawów zawsze skonsultuj się z lekarzem!
Jak przenieść teoretyczną wiedzę o zdrowych nawykach na praktyczne wybory i umiejętności? W tym właśnie pomóc ma portal WażnaDieta.pl - jedyne takie miejsce, w którym znajdziesz kompleksową wiedzę na temat świadomych wyborów żywieniowych, jednocześnie wspierających polskie rolnictwo i wybór ekologicznych produktów.
Ważna Dieta powstała, aby pomóc Ci zadbać o zdrowie za pomocą najlepszej jakości polskich produktów. Na portalu znajdziesz wiele artykułów, z których dowiesz się, jak świadomie wybierać lokalne produkty spożywcze, w tym zdrowe mięso wieprzowe z hodowli ekologicznych, i dbać o zbilansowaną dietę, przeczytasz szereg zaleceń dotyczących diety w przypadku konkretnych jednostek chorobowych i zdobędziesz wiedzę, która pomoże Ci przeciwdziałać wystąpieniu chorób dietozależnych w Twoim życiu.
Lista zaleceń
