Zespół jelita drażliwego (IBS - irritable bowel syndrome) to najczęstsza przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, występująca u około 10% całej populacji. Objawia się bólem brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżnień, które nie są uwarunkowane zmianami organicznymi ani biochemicznymi. Przyczyna choroby nie jest znana. Do najważniejszych czynników odgrywających rolę w rozwoju tej choroby należą: zaburzenia funkcji motorycznej jelit, nadwrażliwość trzewna, zaburzenia osi mózgowo-jelitowej, przebycie biegunki infekcyjnej. Według kryteriów rzymskich na podstawie dominujących objawów i wyglądu stolca wyróżnia się postaci: z biegunką, z zaparciem i mieszaną. Ból brzucha jest stały lub nawracający, kurczowy, nękający, ale prawie nigdy nie budzi w nocy; nasila się po posiłku, ulega złagodzeniu po wypróżnieniu, towarzyszy częstym i luźniejszym wypróżnieniom. Mogą występować wzdęcie brzucha, domieszka śluzu w kale, nudności, wymioty i zgaga. U większości chorych choroba ma łagodny przebieg i nigdy nie prowadzi do wyniszczenia ani innych poważnych następstw.
Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie
Interwencje dietetyczne stanowią pierwszą linię postępowania. Gdy typowe leczenie, trwające 3-6 miesięcy, nie przynosi pożądanych efektów, a nasilenie objawów wiąże się ze stresem lub zaburzeniami emocjonalnymi, skuteczne może okazać się leczenie psychologiczne (terapia poznawczo-behawioralna CBT, trening relaksacyjny, hipnoterapia). W celu złagodzenia objawów nieustępujących pomimo zastosowania psychoterapii i modyfikacji diety, lekarz może dołączyć odpowiednie leczenie farmakologiczne. Zalecane jest także zwiększenie aktywności fizycznej.
Profilaktyka wtórna
Wskazane jest unikanie sytuacji stresowych, które wywołują objawy choroby, lub nauka radzenia sobie ze stresem. Warto pójść na wizytę do psychologa lub psychiatry.
GRUPY PRODUKTÓW
Produkty zbożowe
ZALECANE
- Pieczywo: z mąki orkiszowej, na zakwasie nie zawierające w składzie cukru, karmelu, słodu jęczmiennego, ani innych substancji dodatkowych; pieczywo bezglutenowe; pieczywo pszenne/razowe/żytnie w małych ilościach (1-2 kromka dziennie) w zależności od indywidualnej tolerancji
- Płatki ryżowe i owsiane
- Makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa
- Mąka orkiszowa i owsiana
NIEZALECANE
- Pieczywo: z oczyszczonej mąki, „białe”, zawierające w składzie cukier, słód jęczmienny, karmel, lub inne substancje dodatkowe; pieczywo cukiernicze, tostowe
- Produkty wysokoprzetworzone z oczyszczonej mąki
- Żyto, produkty pszenne w nadmiarze
- Dosładzane płatki śniadaniowe, gotowe musli z suszonymi owocami i dodatkiem substancji słodzących
Mleko i produkty mleczne, jajka
ZALECANE
- masło
- margaryna
- mleko bezlaktozowe i produkty fermentowane (jogurty, kefiry, maślanki), jeśli są dobrze tolerowane
- napoje roślinne jako substytuty mleka: migdałowe, owsiane, ryżowe
- gotowane na miękko, twardo, jajka sadzone, omlety, jajecznica
- osoby zdrowe do 7 jaj tygodniowo; w przypadku cukrzycy, nadciśnienia lub hipercholesterolemii do 3 tygodniowo
NIEZALECANE
- sery twarogowe
- mleko krowie, owcze, kozie
- jogurty, maślanka, kwaśna śmietana (dozwolona niewielka ilość w ciągu dnia, w zależności od indywidualnej tolerancji),
- mleko skondensowane
- > 7 jaj tygodniowo
Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza
ZALECANE
- umiarkowane ilości mięsa wieprzowego, wołowego i drobiowego
- gotowane, pieczone, duszone bez obsmażania
-wszystkie ryby
NIEZALECANE
- wędliny o wysokim stopniu przetworzenia
- konserwy i galarety mięsne
- mięsa peklowane
- duże ilości mięsnych potraw smażonych, panierowanych
- ryby smażone w dużej ilości tłuszczu, panierowane
Tłuszcze
ZALECANE
- oleje roślinne: lniany, rzepakowy, słonecznikowy, z pestek winogron, wiesiołka
- margaryny wysokiej jakości
NIEZALECANE
- zwierzęce w nadmiarze
Warzywa
ZALECANE
- marchew, pomidory, ogórki, papryka, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, szczypior
NIEZALECANE
- cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, soczewica, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek
- nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola,
Owoce
ZALECANE
- jabłka, gruszki, polskie minikiwi, maliny, porzeczki, jagody, truskawki, rokitnik, aronia
NIEZALECANE
- owoce suszone
- syropy owocowe
- dżemy wysokosłodzone
- jabłko, gruszka, brzoskwinie, morele, śliwki
- owoce suszone
- owoce z puszki
Orzechy i nasiona
ZALECANE
- orzechy włoskie, ziemne, pekan, piniowe, makadamia
- migdały
- ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika
- masło orzechowe
NIEZALECANE
- orzechy nerkowca, pistacje
Napoje
ZALECANE
- herbaty owocowe i ziołowe bez dodatku cukru
- soki 100% owocowe i warzywne (max. 1 szklanka dziennie)
- woda mineralna
NIEZALECANE
- alkohol
- słodzone napoje gazowane
W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza
Warto zgłosić się do lekarza, jeżeli pomimo stosowania zalecanej diety i leczenia farmakologicznego oraz psychiatrycznego objawy choroby nie zmniejszają się, lub gdy się nasilają.
Lista zaleceń
