Hipercholesterolemia

Hipercholesterolemia to podwyższone stężenie cholesterolu LDL w surowicy (>115 mg/dl). Wyróżnia się hipercholesterolemię pierwotną (rodzinną lub wielogenową, będącą wynikiem współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych) i wtórną (będącą objawem innych chorób: niedoczynności tarczycy, zespołu nerczycowego, chorób wątroby przebiegających z cholestazą; lub wywołaną przez leki). Charakterystycznymi objawami hipercholesterolemii, które nie są jednak często spotykane, są: żółtaki ścięgna Achillesa, żółtaki prostowników palców, rąbek starczy rogówki. Pośrednim objawem hipercholesterolemii rodzinnej mogą być przedwczesne objawy miażdżycy (np. choroba niedokrwienna serca). Rozpoznanie stawia się na podstawie nieprawidłowych wyników lipidogramu oraz w przypadku rodzinnej hipercholesterolemii dodatniego wywiadu rodzinnego.

Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie 

  • Leczenie hipercholesterolemii zależeć będzie od ryzyka sercowo-naczyniowego (określanego w skali SCORE) oraz od wyjściowego stężenie cholesterolu LDL.
  • Przy niskim ryzyku zaleca się zmianę stylu życia: stosowanie odpowiedniej diety i profilaktykę wtórną (patrz: profilaktyka wtórna).
  • Im wyższe ryzyko zgonu w skali SCORE i wyższe stężenie cholesterolu LDL tym bardziej zalecana jest dodatkowo farmakoterapia (leki pierwszego rzutu: statyny).

 

Profilaktyka wtórna

  • Zalecana dieta w przypadku hipercholesterolemii powinna ograniczać spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszcze zwierzęce, olej palmowy i kokosowy), izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszcze cukiernicze, margaryny, produkty fast food) i cholesterol pokarmowy (żółtka jaj, podroby i wędliny podrobowe).
  • Zaleca się zwiększyć aktywność fizyczną.
  • Pacjenci powinni rzucić palenie papierosów.
GRUPY PRODUKTÓW

Produkty zbożowe

ZALECANE

- Pieczywo: z pełnego ziarna
(żytnie, orkiszowe, wieloziarniste, jaglane, gryczane itp.)

- Kasze gruboziarniste: pęczak, jęczmienna, jaglana, gryczana, bulgur

- Ryż: brązowy, dziki, jaśminowy, paraboiled

- Makarony: z pełnego ziarna
(razowe, gryczane, pełnoziarniste)

- Ziemniaki: gotowane tradycyjnie w wodzie, na parze, w mundurkach, pieczone bez dodatku tłuszczu

- Płatki: owsiane, jaglane, gryczane

NIEZALECANE

- Pieczywo: pszenne, pieczywo cukiernicze, pieczywo chrupkie (wafle kukurydziane, ryżowe)

- Kasze drobnoziarniste: manna, kuskus, jęczmienna perłowa

- Ryż: biały

- Makarony: pszenne

- Ziemniaki: puree, frytki

- Drożdżówki, ciasto francuskie, bułki maślane, biszkopty, ciasta, torty

- Płatki: musli, śniadaniowe

Mleko i produkty mleczne, jajka

ZALECANE

- Mleko o obniżonej zawartości tłuszczu do 2%

- Produkty mleczne: naturalne jogurty, kefiry, maślanki, mleko zsiadłe

- Sery twarogowe chude i półtłuste

- Sery homogenizowane półtłuste

- Śmietany do 18%

- Białka jaja (w ograniczonych ilościach)

NIEZALECANE

- Mleko pełnotłuste powyżej 2%,
mleko skondensowane, mleko w tubce, mleko w proszku, śmietanka do kawy, zabielacze do kawy

- Owocowe jogurty, kefiry, maślanki

- Sery twarogowe tłuste
- Serki homogenizowane tłuste

- Śmietany powyżej 18%

- Żółtka jaj

- Sery żółte i topione 

Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza

ZALECANE

- Chude mięso: chude części wieprzowiny (schab, polędwica, szynka), chuda wołowina, kurczak, indyk bez skóry, cielęcina

- Chude wędliny: wędliny wieprzowe, wołowe, drobiowe, gotowane

- Ryby: dorsz, sola, morszczuk, tuńczyk, sandacz, leszcz, szczupak, okoń

NIEZALECANE

- Tłuste mięsa: baranina, gęś, kaczka

- Tłuste wędliny, konserwy mięsne, wędliny podrobowe, pasztety, salami, parówki

- Ryby wędzone, śledzie i ryby solone, konserwy rybne

- Owoce morza w formie przetworzonej (marynowane, w słonej zaprawie)

Tłuszcze

ZALECANE

Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, z pestek winogron, olej lniany tłoczony na zimno

Margaryny w kubeczkach
wzbogacone w sterole roślinne 

NIEZALECANE

Olej kokosowy

Margaryny twarde, masła z dodatkiem soli

Warzywa

ZALECANE

- Dynia, seler naciowy, pietruszka, por, szpinak, szparagi, brokuły, kalafior, kalarepka, kabaczek, cukinia, bakłażan, kapusta biała, czerwona, włoska, brukselka, pomidory, ogórki zielone, rzodkiewka, papryka, sałata, sałata rzymska, cykoria, rukola, roszponka, fasolka szparagowa, grzyby
Buraki, marchew, seler, pietruszka (korzeń), groch, fasola, soczewica, bób
(w umiarkowanych ilościach, ponieważ posiadają wysoki indeks glikemiczny) 

NIEZALECANE

- Warzywa rozgotowane, buraki zasmażane, marchewka oprószana, warzywa z puszki

Owoce

ZALECANE

- Jabłka, gruszki, polskie mini kiwi, czereśnie, wiśnie, śliwki, poziomka, porzeczka, agrest, róża, rokitnik, borówki, maliny, jeżyny, czarne jagody, czarny bez, truskawki

NIEZALECANE

- Owoce w puszkach, owoce w syropach
- Owoce suszone (w dużych ilościach) 

Orzechy i nasiona

ZALECANE

- Orzechy bez dodatku soli: arachidowe, włoskie, laskowe, pistacje, nerkowce, migdały, pekan (w umiarkowanych ilościach)
- Nasiona: dyni, słonecznika, sezamu

NIEZALECANE

- Orzechy solone, orzechy w panierce, orzechy w przyprawach, orzechy i nasiona w karmelu i miodzie 

Przyprawy, sosy i dodatki

ZALECANE

- Przyprawy jednoskładnikowe:
przyprawy ziołowe (majeranek, tymianek, oregano, bazylia, zioła prowansalskie), pieprz ziołowy i naturalny, mięta, melisa, tymianek, rozmaryn, natka pietruszki, koperek, lubczyk, szafran, sól magnezowa i potasowa (należy ograniczyć sól w diecie)

- Sok z cytryny, sosy samodzielne przyrządzanie, dżemy niskosłodzone

- Do słodzenia: ksylitol, erytrol, stewia

NIEZALECANE

- Mieszanki przypraw np. “Jarzynka”, “Vegeta”, “Kucharek”, sól kuchenna

- Ketchup, musztarda, majonez, ocet, maggi, sos sojowy, gotowe dressingi i sosy, dżemy słodzone

- Do słodzenia: cukier biały, cukier trzcinowy, miód

Napoje

ZALECANE

- Woda niegazowana/gazowana, słaba herbata bez cukru, herbaty ziołowe

NIEZALECANE

- Soki owocowe, soki warzywne, nektary, napoje gazowane, napoje energetyczne, napoje mleczne słodzone, mocna kawa i herbata 

W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza

W razie problemów ze stosowaniem diety należy skonsultować się z dietetykiem.