Choroby trzustki

Choroby trzustki zazwyczaj są schorzeniami o ciężkim przebiegu. Do najczęstszych z nich należą ostre i przewlekłe zapalenie trzustki. Czynnikami przyczyniającymi się do ich powstawania są: nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, hipertriglicerydemia oraz stosowanie niektórych leków, infekcje wirusowe i choroby autoimmunologiczne. Ostre zapalenie trzustki objawia się bólami brzucha, nudnościami i wymiotami, gorączką, osłabieniem perystaltyki, bolesnością palpacyjną w nadbrzuszu, wzmożonym napięciem powłok brzucha. W przewlekłym zapaleniu trzustki występuje stały lub okresowy ból w nadbrzuszu, nasilający się po posiłku. Dolegliwości bólowe sprawiają, że pacjenci ograniczają spożywanie pokarmów, co przyczynia się do niedożywienia i utraty masy ciała. Mogą występować biegunki. Występuje też ryzyko pojawienia się cukrzycy.

Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie 

  • Leczenie zależeć będzie od jednostki chorobowej, jej objawów i powikłań.
  • Pacjenci powinni stosować dietę w celu złagodzenia objawów. (patrz: profilaktyka wtórna)

 

Profilaktyka wtórna 

  • Podstawowym zaleceniem jest dieta lekkostrawna, ograniczająca spożycie tłuszczu (<50 g/dobę) i bogata w błonnik. Dieta powinna składać się z 5-6 małych, regularnie spożywanych posiłków. Kaloryczność diety powinna być podwyższona u chorych, u których obserwuje się cechy niedożywienia i utratę masy ciała.
  • Z jadłospisu należy pozbyć się potraw smażonych i ostro przyprawionych.
  • Pacjenci powinni udać się do dietetyka, w celu personalizacji i prawidłowego zbilansowania diety.
  • Nie wolno spożywać alkoholu.
  • Należy rzucić palenie papierosów.
GRUPY PRODUKTÓW

Produkty zbożowe

ZALECANE

- Pieczywo: pszenne, czerstwe, typu wasa, ryżowe

- Kasze drobnoziarniste: manna, kuskus, kukurydziana, jęczmienna, jaglana

- Ryż biały

- Makarony pszenne, drobne

- Ziemniaki: gotowane tradycyjnie w wodzie, na parze, w mundurkach, pieczone bez dodatku tłuszczu, puree

- Płatki: kukurydziane, ryżowe, owsiane błyskawiczne, jaglane

NIEZALECANE

- Pieczywo: z pełnego ziarna, pieczywo cukiernicze (chałki, bułki maślane, drożdżówki, ciasto francuskie), chleb z dodatkiem miodu lub karmelu, pieczywo chrupkie (wafle kukurydziane, ryżowe)

- Kasze gruboziarniste: pęczak, gryczana, bulgur

- Ryż: brązowy, dziki, jaśminowy, paraboiled

- Makarony: z pełnego ziarna
(razowe, gryczane, pełnoziarniste,żytnie)

- Ziemniaki: frytki, ziemniaki smażone

- Płatki: gryczane, czekoladowe, z dodatkiem czekolady, musli, płatki w polewie miodowej

- Biszkopty, pączki, faworki, ciasta, ciastka, torty

Mleko i produkty mleczne, jajka

ZALECANE

- Mleko o obniżonej zawartości tłuszczu do 2%

- Produkty mleczne: naturalne jogurty, kefiry, maślanki, mleko zsiadłe - o obniżonej zawartości tłuszczu

- Sery twarogowe chude

- Białka jaja 

NIEZALECANE

- Mleko pełnotłuste powyżej 2%, mleko skondensowane, mleko w tubce, mleko w proszku, śmietanka do kawy, zabielacze do kawy

- Owocowe jogurty, kefiry, maślanki, jogurt grecki

- Sery twarogowe półtłuste i tłuste
Sery żółte i topione
Serki homogenizowane półtłuste i tłuste

- Śmietana, śmietanka

- Żółtka jaj 

Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza

ZALECANE

- Chude mięso: chude części wieprzowiny, kurczak, indyk bez skóry, cielęcina, królik, chuda wołowina, jagnięcina

- Chude wędliny: wędliny wieprzowe długo dojrzewające, drobiowe, gotowane, kiełbasa szynkowa

- Ryby: dorsz, leszcz, sandacz, dorada, sola, pstrąg, mintaj, szczupak

NIEZALECANE

- Tłuste mięsa: baranina, gęś, kaczka

- Tłuste wędliny, konserwy mięsne, wędliny podrobowe, pasztety, kaszanka, salami, parówki, salceson, suszone wędliny

- Ryby: łosoś, makrela, karp, halibut, sardynka, sardela, tuńczyk, śledź, karmazyn, węgorz, ryby wędzone, śledzie i ryby solone, konserwy rybne

- Owoce morza w formie przetworzonej (marynowane, w słonej zaprawie, smażone na głębokim tłuszczu)

Tłuszcze

ZALECANE

- Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, z pestek winogron

- Masło, margaryny miękkie w kubeczkach wzbogacone w sterole roślinne

NIEZALECANE

- Zwierzęce w nadmiarze

- Olej kokosowy, olej palmowy

- Margaryny twarde, masła z dodatkiem soli  

Warzywa

ZALECANE

- Dynia, seler naciowy, pietruszka, por, szpinak, szparagi, brokuły, kalafior, kalarepka, kabaczek, cukinia, bakłażan, pomidory, ogórki zielone, rzodkiewka, papryka, sałata, sałata rzymska, cykoria, rukola, roszponka, fasolka szparagowa, grzyby, buraki, marchew, seler, pietruszka (korzeń)

NIEZALECANE

- Warzywa rozgotowane, buraki zasmażane, marchewka oprószana, warzywa z puszki

- Warzywa kapustne i suche nasiona roślin strączkowych: kapusta, brukselka, groch, fasola, soczewica, bób (przy występowaniu wzdęć, niestrawności) 

Owoce

ZALECANE

- Jabłka, gruszki, śliwki, winogrona, polskie mini kiwi, wiśnie, borówki, czarne jagody, agrest, czarny bez, aronia, róża, rokitnik

- Owoce w postaci musów owocowych i przecierów

NIEZALECANE

- Owoce niedojrzałe, owoce w puszkach, owoce w syropach

- Maliny, jeżyny, truskawki, poziomki, porzeczki - świeże

- Owoce suszone (w dużych ilościach) 

Orzechy i nasiona

ZALECANE

- W ograniczonych ilościach: orzechy bez dodatku soli: arachidowe, włoskie, laskowe, pistacje, nerkowce, migdały, pekan (w umiarkowanych ilościach)
Nasiona: dyni, słonecznika, sezamu

NIEZALECANE

- Orzechy solone, orzechy w panierce, orzechy w przyprawach, orzechy i nasiona w karmelu i miodzie

Przyprawy, sosy i dodatki

ZALECANE

- Przyprawy jednoskładnikowe:
przyprawy ziołowe (majeranek, tymianek, oregano, bazylia, zioła prowansalskie), pieprz ziołowy, mięta, melisa, tymianek, rozmaryn,natka pietruszki, koperek, lubczyk, szafran, sól magnezowa i potasowa (należy ograniczyć sól w diecie)

- Dżemy niskosłodzone

- Do słodzenia: cukier biały, cukier trzcinowy, miód

NIEZALECANE

- Mieszanki przypraw np. “Jarzynka”, “Vegeta”, “Kucharek”, sól kuchenna

- Ostre przyprawy: pieprz, ostra papryka, chilli, curry, czosnek

- Ketchup, musztarda, majonez, ocet, maggi, sos sojowy, gotowe dressingi i sosy, dżemy słodzone, sok z cytryny

Napoje

ZALECANE

- Woda niegazowana, słaba herbata bez cukru, słaba kawa bez cukru, kawa zbożowa, herbaty ziołowe

NIEZALECANE

- Woda gazowana, soki owocowe, soki warzywne, nektary, napoje energetyczne, napoje mleczne słodzone, kakao, mocna kawa i herbata, alkohol i napoje alkoholowe 

W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza

Do lekarza należy zgłosić się w przypadku nasilania się dolegliwości bólowych pomimo stosowania diety lekkostrawnej.