PCOS

PCOS, czyli zespół policystycznych jajników, to schorzenie związane ze zmianami hormonalnymi i dotyczącymi układu rozrodczego kobiety. Charakterystyczne dla PCOS są:

  • hiperandrogenizm (zwiększony poziom hormonów zwanych androgenami), odpowiedzialny za takie objawy jak nadmierne owłosienie, trądzik czy skąpe miesiączki),
  • zaburzenia owulacji (nieregularna lub jej brak),
  • obraz policystycznych jajników w badaniu USG.

Przyczyny PCOS nie zostały do końca poznane; jest to jednak jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych wśród kobiet w wieku rozrodczym. 

Pacjentki z PCOS mają podwyższone ryzyko chorób układu krążenia; często PCOS współwystępuje u nich z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu II czy zaburzeniami lipidowymi. PCOS zwiększa także ryzyko zachorowania na raka endometrium. Wiele pacjentek z PCOS boryka się z problemem niepłodności, patologii ciąży, a także zaburzeniami psychicznymi, zwłaszcza depresją. 

Modyfikacje dotyczące stylu życia (zwłaszcza dietetyczne i aktywności fizycznej), dążące do normalizacji i stabilizacji masy ciała, są kluczowe w terapii PCOS.

Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie 

  • Metody leczenia obejmują: modyfikacje stylu życia (kluczowe dla procesu terapii), farmakoterapię oraz w ostateczności chirurgię.
  • Kontrola glikemii minimum raz w roku w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu II.
  • Regularna kontrola ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu (zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego i zaburzeń lipidowych).
  • W przypadku wystąpienia objawów depresji lub innych problemów psychologicznych, które mogą towarzyszyć PCOS, należy poprosić o pomoc swojego lekarza rodzinnego lub psychiatrę.

 

Profilaktyka wtórna 

  • Prawidłowo zbilansowana dieta, zgodna z aktualną piramidą żywieniową. Więcej na ten temat przeczytasz tu: <link do artykułu o piramidzie żywieniowej>
  • Regularne jedzenie posiłków (istotne są zwłaszcza śniadania!).
  • Zwiększenie poziomu aktywności fizycznej według aktualnych zaleceń WHO (150 min tygodniowo o średniej lub wysokiej intensywności). Ważna jest regularność (np. 30 min dziennie przez 5 dni w tygodniu) i forma aktywności, która sprawia przyjemność.
  • Dążenie do/utrzymywanie prawidłowej masy ciała (BMI 18.5-24.9 kg/m2).
  • Zespół policystycznych jajników można skutecznie kontrolować przy pomocy modyfikacji dotyczących stylu życia (zwłaszcza żywienia i aktywności fizycznej) - leczenie w postaci terapii farmakologicznych nie wykazało nad nimi przewagi!
GRUPY PRODUKTÓW

Produkty zbożowe

ZALECANE

- Pieczywo: produkowane z mąki z pełnego przemiału, pełnoziarniste, na zakwasie lub drożdżach; żytnie, razowe, orkiszowe, z ziarnami; nie zawierające w składzie cukru, karmelu, słodu jęczmiennego, ani innych substancji dodatkowych

- Kasze i makarony pełnoziarniste

- Mąki pełnoziarniste, ze zbóż pradawnych

- Ryż brązowy

NIEZALECANE

- Pieczywo: z oczyszczonej mąki, „białe”, zawierające w składzie cukier, słód jęczmienny, karmel, lub inne substancje dodatkowe; kajzerki, bagietki, pieczywo cukiernicze, tostowe

- Produkty wysokoprzetworzone, z oczyszczonej mąki

- Płatki śniadaniowe, gotowe musli z dodatkiem cukru

Mleko i produkty mleczne, jajka

ZALECANE

- mleko
- naturalne jogurty, kefiry i maślanki
- sery twarogowe
- umiarkowane ilości sera żółtego
- gotowane na miękko, twardo, jajka sadzone, omlety, jajecznica
- osoby zdrowe do 7 jaj tygodniowo; w przypadku cukrzycy, nadciśnienia lub hipercholesterolemii do 3 tygodniowo

NIEZALECANE

- sery podpuszczkowe, topione, pleśniowe
- smakowe, słodzone produkty mleczne
- > 7 jaj tygodniowo

Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza

ZALECANE

- umiarkowane ilości mięsa wieprzowego, wołowego i drobiowego
- gotowane, pieczone, duszone bez obsmażania
- wszystkie ryby

NIEZALECANE

- wędliny o wysokim stopniu przetworzenia
- konserwy i galarety mięsne
- mięsa peklowane
- duże ilości mięsnych potraw smażonych, panierowanych
- smażone w dużej ilości tłuszczu, panierowane

Tłuszcze

ZALECANE

- oleje roślinne: lniany, rzepakowy, słonecznikowy, z pestek winogron, wiesiołka
- margaryny wysokiej jakości

NIEZALECANE

- zwierzęce w nadmiarze

Warzywa

ZALECANE

-wszystkie, najlepiej z lokalnych hodowli ekologicznych
-spożywane w formie surowej, pieczone lub gotowane na parze
-świeże i mrożone

NIEZALECANE

- warzywa smażone z dużym dodatkiem tłuszczu
- frytki
- duże ilości warzyw w formie rozdrobnionej

Owoce

ZALECANE

-wszystkie, najlepiej z lokalnych hodowli ekologicznych 

NIEZALECANE

- owoce suszone
- syropy owocowe
- dżemy wysokosłodzone

Orzechy i nasiona

ZALECANE

- wszystkie 

NIEZALECANE

Przyprawy, sosy i dodatki

ZALECANE

- wszystkie

NIEZALECANE

- sól

Napoje

ZALECANE

- herbaty owocowe i ziołowe bez dodatku cukru
- soki 100% owocowe i warzywne (max. 1 szklanka dziennie)
- woda mineralna

NIEZALECANE

- alkohol
- słodzone napoje gazowane

W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza

  • W przypadku braku miesiączki lub bardzo nieregularnych cykli należy zgłosić się do ginekologa - PCOS wiąże się ze zwiększonym ryzykiem niektórych nowotworów narządów rodnych, dla których powyższe objawy mogą być charakterystyczne.
  • W przypadku trudności z wprowadzeniem trwałych zmian nawyków żywieniowych i dotyczących aktywności fizycznej - zalecana konsultacja dietetyczna.