NZJ – nieswoiste zapalenia jelit

Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) to grupa przewlekłych chorób zapalnych przewodu pokarmowego, do których zalicza się wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa – UC, WZJG), chorobę Leśniowskiego Crohna oraz niezdefiniowane zapalenie jelita grubego [1,3]. 

Dokładna przyczyna powstawania tych chorób nie jest znana – przyjmuje się, że istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, środowiskowe (w tym dietetyczne) oraz zaburzenia mikroflory jelitowej [3]. Szczyt zapadalności na chorobę Crohna przypada na 20-30 rok życia, w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest to 30-40 r.ż. [1]. Częstość zachorowania na nieswoiste zapalenia jelit w krajach rozwiniętych wzrasta [4]. 

Badania naukowe pokazują, że dieta składająca się z przetworzonej żywności, zawierająca duże ilości tłuszczy trans i cukru, a uboga w warzywa, owoce, błonnik oraz kwasy omega 3 predysponuje do rozwoju nieswoistych zapaleń jelit [4]. Do objawów NZJ należą: biegunka, bóle brzucha, krwista biegunka, a także zespół złego wchłaniania i objawy ogólnoustrojowe [1,3]. Przebieg i lokalizacja zmian różnią się w zależności od jednostki chorobowej:

  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego – dotyczy jelita grubego; występuje biegunka (często krwista), osłabienie, niedokrwistość, utrata masy ciała [1,9];
  • choroba Crohna – może pojawić się w każdym odcinku przewodu pokarmowego; u dzieci zmiany najczęściej lokalizują się w końcowym odcinku jelita cienkiego; u 20-30% pacjentów występują zmiany okołoodbytowe (ropnie, przetoki); afty w jamie ustnej, nudności, ból brzucha, gorączka, niedokrwistość; choroba może mieć skryty początek, objawiać się podobnie do zapalenia wyrostka robaczkowego [1,8].

Oprócz objawów ze strony przewodu pokarmowego, mogą pojawić się też: zapalenie stawów, stłuszczenie wątroby, kamica żółciowa, rumień guzowaty, zapalenie spojówek [9].

Do potwierdzenia rozpoznania konieczne jest wykonanie kolonoskopii [3]. Zarówno wrzodziejące zapalenie jelita grubego, jak i choroba Crohna cechuje przewlekły, wieloletni przebieg, z okresami zaostrzeń i remisji. Mogą one prowadzić do powikłań, w przypadku których konieczne będzie zastosowanie leczenia operacyjnego.

Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie

  • Sposób terapii i zalecenia dietetyczne różnią się w zależności od tego, czy aktualnie występuje remisja (okres bez objawów choroby) czy też zaostrzenie choroby.
  • Ważna jest współpraca z lekarzem. Sposób leczenia zależy od konkretnej jednostki chorobowej.
  • Wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych i leczenie niedokrwistości [8,9].
  • Monitorowanie przebiegu choroby: rutynowe wykonywanie takich badań, jak morfologia krwi obwodowej, OB, CRP, stężenia elektrolitów. Kontrolna kolonoskopia w celu oceny zmian w przewodzie pokarmowym. Stosuje się zarówno leczenie farmakologiczne, jak i operacyjne.

Profilaktyka wtórna

  • Unikanie czynników wywołujących zaostrzenia choroby – stresu, infekcji przewodu pokarmowego, niektórych leków (np. antybiotyków, leków przeciwbólowych – NLPZ) [8,9].
  • W przypadku pacjentów z chorobą Crohna – zaprzestanie palenia tytoniu [8].
  • Zdrowy styl życia, aktywność fizyczna [7].
  • Właściwy sposób odżywiania pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit jest ważnym elementem dobrze prowadzonej terapii. Spożywane przez nas produkty wpływają na stan mikroflory jelitowej – a jej zaburzenia mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju i zaostrzeniach NZJ [7].
  • U chorych na WZJG czy chorobę Crohna występuje ryzyko niedożywienia [7]. Może ono pojawić się także u osób otyłych – wówczas zły stan odżywienia organizmu jest niejako “maskowany” poprzez nadmiar tkanki tłuszczowej [7]. Dlatego szczególnie istotne jest, by zadbać o właściwą, zbilansowaną dietę składającą się z pełnowartościowych produktów dobrej jakości.
GRUPY PRODUKTÓW

Produkty zbożowe

ZALECANE

- pieczywo: jasne, z mąki pszennej, orkiszowej o niskim typie
- mąki: pszenne, orkiszowe, białe mąki o niskim typie, mąka owsiana
- drobne kasze: manna, kus kus, krakowska, jęczmienna łamana
- drobne pszenne makarony, np. nitki
- płatki owsiane: górskie lub błyskawiczne
- sucharki, pieczywo chrupkie, wafle ryżowe, kukurydziane

NIEZALECANE

- pieczywo: razowe, pełnoziarniste, z mąki z pełnego przemiału, a ziarnami, pestkami, nasionami 
- grube kasze: pęczak, gryczana, jęczmienna
- ryż brązowy
- otręby: pszenne, owsiane, gryczane, jęczmienne
- mąki: pełnoziarniste, razowe, o wysokim typie, gryczane
- pełnoziarniste makarony
- mieszanki musli
- płatki zbożowe pełnoziarniste

Mleko i produkty mleczne, jajka

ZALECANE

- kefiry, jogurty, maślanki bezlaktozowe 
- mleko bezlaktozowe
- sery twarogowe chude i półtłuste bezlaktozowe
- jaja gotowane na miękko
- jajka w koszulkach
- ścięte na parze: jajecznica na parze, omlety na parze

NIEZALECANE

- kefiry, jogurty, maślanki, mleko zawierające laktozę
- sery żółte i topione
- sery pleśniowe
- jaja gotowane na twardo
- smażone na patelni – jajecznica, jaja sadzone
- jajka w majonezie

Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza

ZALECANE

- mięso chude, zwłaszcza drobiowe (królik, kurczak, indyk), chuda wołowina, cielęcina, umiarkowane ilości wieprzowiny
- mięso pieczone, gotowane, duszone, bez panierki
- chude gatunki: dorsz, leszcz,
sola, szczupak, pstrąg, halibut, miruna, mintaj
- tłuste ryby morskie (łosoś, śledź, tuńczyk, makrela) w ograniczonych ilościach (1-2 razy na tydzień)

NIEZALECANE

- mięsa tłuste: baranina, gęś, kaczka, jagnięcina
- podroby 
- pasztety 
- mięso peklowane
- konserwy mięsne
- mięso smażone i panierowane
- parówki, kabanosy
- ryby wędzone (np. makrela wędzona, łosoś wędzony)
- konserwy rybne (np. tuńczyk w puszce)
- śledzie z cebulą i śmietaną

Tłuszcze

ZALECANE

- masło prawdziwe
- margaryny miękkie wysokogatunkowe (bez kwasów tłuszczowych częściowo utwardzanych)
- oleje roślinne (np. olej rzepakowy)

NIEZALECANE

- smalec
- słonina
- boczek
- łój
- twarde margaryny (z tłuszczów częściowo utwardzanych)

Warzywa

ZALECANE

- gotowane, przetarte lub rozdrobnione, obrane
- marchew, burak, dynia, szpinak, kabaczki, pietruszka, sałata, cukinia, bakłażan

NIEZALECANE

- warzywa kapustne: wszystkie rodzaje kapusty (biała, czerwona, włoska, kiszona), brukselka
- warzywa krzyżowe: brokuły, kalafior
- warzywa cebulowe: szczypiorek, cebula, czosnek, por
- nasiona roślin strączkowych: fasolka szparagowa, bób, soja, soczewica, fasola (wszystkie rodzaje), groch
- grzyby
- warzywa konserwowe, z puszki
- kiszonki (ogórki, kapusta)
- szparagi, seler, rzepa, brukiew, ogórki, pomidory

Owoce

ZALECANE

- dojrzałe, bez pestek i skórki, gotowane, przetarte w formie musów, przecierów
- banany, brzoskwinie, jagody, borówki, morele

NIEZALECANE

- wszystkie surowe (świeże i mrożone) owoce jedzone w całości, w szczególności czereśnie, gruszki, śliwki, agrest, duże ilości jabłek
- owoce cytrusowe (cytryna, limonka, pomarańcza, mandarynka)
- owoce suszone
- owoce z puszki

Orzechy i nasiona

ZALECANE

NIEZALECANE

- wszystkie

Przyprawy, sosy i dodatki

ZALECANE

- koper zielony, bazylia, oregano, zioła prowansalskie, majeranek, lubczyk, słodka papryka, natka pietruszki
- wanilia, cynamon

NIEZALECANE

- ostre przyprawy: pieprz, chrzan, ostra papryka, czosnek, chili
- ocet, musztarda, chrzan, magi
- koncentrat pomidorowy

Napoje

ZALECANE

- herbata słaba
- mleko bezlaktozowe
- kawa zbożowa

NIEZALECANE

- mocna kawa i herbata
- napoje gazowane
- kakao
- alkohol
- soki owocowe (zwłaszcza z owoców cytrusowych) i pomidorowe

Desery

ZALECANE

- czerstwe ciasto drożdżowe
- kisiel, galaretka, budyń (na mleku bezlaktozowym)
- biszkopty
- bezy

NIEZALECANE

- ciasta francuskie
- sklepowe słodycze

W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza

  • Objawy zaostrzenia choroby.
  • Pogarszanie się stanu zdrowia mimo stosowanego leczenia.
  • Silny ból brzucha, gorączka, objawy infekcji przewodu pokarmowego.
  • Znaczne odwodnienie.
  • Masywny krwotok z przewodu pokarmowego.

 

Jak przenieść teoretyczną wiedzę o zdrowych nawykach na praktyczne wybory i umiejętności? W tym właśnie pomóc ma portal WażnaDieta.pl - jedyne takie miejsce, w którym znajdziesz kompleksową wiedzę na temat świadomych wyborów żywieniowych, jednocześnie wspierających polskie rolnictwo i wybór ekologicznych produktów. 

 

Ważna Dieta powstała, aby pomóc Ci zadbać o zdrowie za pomocą najlepszej jakości polskich produktów. Na portalu znajdziesz wiele artykułów, z których dowiesz się, jak świadomie wybierać lokalne produkty spożywcze, w tym zdrowe mięso wieprzowe z hodowli ekologicznych, i dbać o zbilansowaną dietę, przeczytasz szereg zaleceń dotyczących diety w przypadku konkretnych jednostek chorobowych i zdobędziesz wiedzę, która pomoże Ci przeciwdziałać wystąpieniu chorób dietozależnych w Twoim życiu.