Cukrzyca

Cukrzyca jest grupą chorób metabolicznych, które charakteryzują się hiperglikemią będącą wynikiem defektu wydzielania lub działania insuliny. Główne typy cukrzycy to:

  • cukrzyca typu 1, spowodowana zniszczeniem komórek beta trzustki; chorobowość w Polsce szacuje się na 0,3%.
  • cukrzyca typu 2, spowodowana postępującym upośledzeniem wydzielania insuliny, które rozwija się przez występowanie insulinooporności; chorobowość w Polsce wynosi 1,6-4,7%.
  • cukrzyca o znanej etiologii, spowodowana przez np. defekty genetyczne czynności komórek beta, defekty genetyczne działania insuliny, choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki
  • cukrzyca ciążowa lub cukrzyca w ciąży.

Chorobowość cukrzycy stale rośnie. Jej typowymi objawami są: wielomocz, wzmożone pragnienie, osłabienie i senność, rzadziej chudnięcie.

Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie

  • Regularne monitorowanie poziomu HbA1c: co 3-6 miesięcy do czasu stabilizacji bez zmiany leczenia, później co 6 miesięcy.
  • Samodzielna, domowa kontrola glikemii tylko w przypadku: insulinoterapii, epizodów hipoglikemii, terapii lekami doustnymi zwiększającymi ryzyko epizodów hipoglikemii podczas prowadzenia samochodu/pracy fizycznej, ciąży/planowania ciąży.

 

Profilaktyka wtórna 

  • Zalecana jest konsultacja dietetyczna mająca na celu prawidłowe zbilansowanie diety cukrzycowej, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb pacjenta.
  • Modyfikacja nawyków żywieniowych: zbilansowana dieta zawierająca produkty wysokobłonnikowe i o niskim indeksie glikemicznym, ograniczenie tłuszczów nasyconych i trans.
  • Zwiększenie aktywności fizycznej i normalizacja masy ciała (BMI 18,5-25). U pacjentów z nadwagą/otyłością zaleca się rozpocząć od ustalenia celu: początkowego zmniejszenia masy ciała o 5-10% i monitorowania efektów.
GRUPY PRODUKTÓW

Produkty zbożowe

ZALECANE

- Pieczywo: z pełnego ziarna
(żytnie, orkiszowe, wieloziarniste, jaglane, gryczane itp)

- Kasze gruboziarniste: pęczak, jęczmienna, jaglana, gryczana, bulgur

- Ryż: brązowy, dziki, jaśminowy, paraboiled

- Makarony: z pełnego ziarna
(razowe, gryczane, pełnoziarniste)

- Płatki: owsiane, jaglane, gryczane, orkiszowe

- Ziemniaki: gotowane tradycyjnie w wodzie, na parze, w mundurkach, pieczone bez dodatku tłuszczu 

NIEZALECANE

- Pieczywo: pszenne, pieczywo cukiernicze, pieczywo chrupkie (wafle kukurydziane, ryżowe)

- Kasze drobnoziarniste: manna, kuskus, jęczmienna perłowa

- Ryż: biały

- Makarony: pszenne

- Płatki: musli, śniadaniowe

- Ziemniaki: puree, frytki

- Drożdżówki, ciasto francuskie, bułki maślane, biszkopty, ciasta, torty 

Mleko i produkty mleczne, jajka

ZALECANE

- Mleko o obniżonej zawartości tłuszczu do 2%

- Produkty mleczne: naturalne jogurty, kefiry, maślanki, mleko zsiadłe

- Sery twarogowe chude i półtłuste

- Sery homogenizowane półtłuste

- Śmietany do 18%

- Jaja (w ograniczonych ilościach)

NIEZALECANE

- Mleko pełnotłuste powyżej 2%,
mleko skondensowane, mleko w tubce, mleko w proszku, śmietanka do kawy, zabielacze do kawy

- Owocowe jogurty, kefiry, maślanki

- Sery twarogowe tłuste
- Serki homogenizowane tłuste

- Śmietany powyżej 18%

Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza

ZALECANE

- Chude mięso: chude części wieprzowiny (schab, polędwica, szynka), chuda wołowina, kurczak, indyk bez skóry, cielęcina

- Chude wędliny: wędliny wieprzowe, wołowe, drobiowe, gotowane

- Ryby: dorsz, sola, morszczuk, tuńczyk, sandacz, leszcz, szczupak, okoń

- Owoce morza

NIEZALECANE

- Tłuste mięsa: baranina, gęś, kaczka

- Tłuste wędliny, konserwy mięsne, wędliny podrobowe, pasztety, podroby, kiełbasy, salami, parówki

- Ryby wędzone, śledzie i ryby solone, konserwy rybne

- Owoce morza w formie przetworzonej (marynowane, w słonej zaprawie)

Tłuszcze

ZALECANE

- Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, z pestek winogron

- Margaryny w kubeczkach
wzbogacone w sterole roślinne

NIEZALECANE

- Olej kokosowy,

- Margaryny twarde, masła z dodatkiem soli

Warzywa

ZALECANE

- Dynia, seler naciowy, pietruszka, por, szpinak, szparagi, brokuły, kalafior, kalarepka, kabaczek, cukinia, bakłażan, kapusta biała, czerwona, włoska, brukselka, pomidory, ogórki zielone, rzodkiewka, papryka, sałata, sałata rzymska, cykoria, rukola, roszponka, fasolka szparagowa, grzyby
Buraki, marchew, seler, pietruszka (korzeń), groch, fasola, soczewica, bób
(w umiarkowanych ilościach, ponieważ posiadają wysoki indeks glikemiczny)

NIEZALECANE

- Warzywa rozgotowane, buraki zasmażane, marchewka oprószana, warzywa z puszki

Owoce

ZALECANE

- Jabłka, gruszki, polskie mini kiwi, czereśnie, wiśnie, poziomka, porzeczka, agrest, róża, rokitnik, borówki, maliny, jeżyny, czarne jagody, czarny bez, truskawki
(Najlepiej owoce zjadać do/z posiłkiem. Nie traktować ich jako samodzielną przekąskę)

NIEZALECANE

- Banan, śliwki, winogrona

- Owoce w puszkach, owoce w syropach
- Owoce suszone (w dużych ilościach)

Orzechy i nasiona

ZALECANE

- Orzechy bez dodatku soli: arachidowe, włoskie, laskowe, pistacje, nerkowce, migdały, pekan (w umiarkowanych ilościach)
nasiona: dyni, słonecznika, sezamu

NIEZALECANE

- Orzechy solone, orzechy w panierce, orzechy w przyprawach, orzechy i nasiona w karmelu i miodzie 

Przyprawy, sosy i dodatki

ZALECANE

- Przyprawy jednoskładnikowe:
przyprawy ziołowe (majeranek, tymianek, oregano, bazylia, zioła prowansalskie), pieprz ziołowy i naturalny, mięta, melisa, tymianek, rozmaryn, natka pietruszki, koperek, lubczyk, szafran, sól magnezowa i potasowa (należy ograniczyć sól w diecie)

- Sok z cytryny, sosy samodzielne przyrządzane, dżemy niskosłodzone

- Do słodzenia: ksylitol, erytrol, stewia

NIEZALECANE

- Mieszanki przypraw np. “Jarzynka”, “Vegeta”, “Kucharek”, sól kuchenna

- Ketchup, musztarda, majonez, ocet, maggi, sos sojowy, gotowe dressingi i sosy, dżemy słodzone

- Do słodzenia : cukier biały, cukier trzcinowy, miód

Napoje

ZALECANE

- Woda niegazowana/gazowana, słaba herbata bez cukru, herbaty ziołowe

NIEZALECANE

- Soki owocowe, soki warzywne, nektary, napoje gazowane, napoje energetyczne, napoje mleczne słodzone, mocna kawa i herbata 

W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza

Pacjent powinien zgłosić się do lekarza, jeżeli wdrożona terapia nie przynosi efektów (zła kontrola glikemii) lub gdy odczuwa nasilenie objawów cukrzycy. Lekarza należy poinformować także jeżeli odczuwalne są objawy hipoglikemii (pocenie się, drżenie rąk, zaburzenia koncentracji, niepokój, osłabienie, zaburzenia świadomości).

W przypadku wątpliwości dotyczących stosowania diety należy skonsultować się z dietetykiem.