Próchnicą nazywamy proces demineralizacji i niszczenia tkanki zębowej przez kwasy. Są one wytwarzane przez bakterie tworzące płytkę nazębną podczas procesu fermentacji spożywanych przez nas cukrów.
Próchnica to najczęściej występująca choroba niezakaźna na świecie [1,2]. Nieleczona powoduje dolegliwości bólowe (uniemożliwiające picie, jedzenie, a nawet mowę czy śmiech) i infekcje; do powikłań próchnicy należą między innymi utrata zębów czy wytworzenie się ropni okołozębowych.
Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie
Elementem badania każdego dziecka i nastolatka powinna być ocena stanu jamy ustnej - jest to grupa wiekowa najbardziej narażona na rozwój próchnicy [1]. To samo dotyczy pacjentów starszych, u których stan jamy ustnej bywa zaniedbany, a proces próchniczy może kumulować się przez całe życie.
Nieleczona próchnica może wiązać się z koniecznością zaawansowanego leczenia stomatologicznego, w tym ekstrakcji zębów zajętych procesem próchniczym.
Profilaktyka pierwotna i wtórna
Próchnica jest chorobą, której można zapobiec; prewencję pierwotną należy wdrażać od najmłodszych lat.
- W przypadku próchnicy odpowiednia dieta jest elementem zarówno profilaktyki pierwotnej (zabezpieczającej przed zachorowaniem), jak i wtórnej (minimalizującej rozwój choroby).
- Dowiedziono, że zwiększona konsumpcja cukrów jest jednym z największych czynników ryzyka rozwinięcia próchnicy [2]. Cukry należy więc spożywać z umiarem, zwłaszcza w dzieciństwie. Zmniejszenie częstotliwości spożywania cukrów i unikanie słodkich przekąsek między posiłkami są ważnymi elementami diety zapobiegającej próchnicy [2].
- Fluoryzacja i lakowanie zębów to zabiegi, które wykonywane w dzieciństwie chronią zęby przed rozwinięciem choroby. Konieczne jest także wyrobienie u dziecka prawidłowych nawyków higieny jamy ustnej: mycia zębów fluoryzowaną pastą co najmniej dwa razy dziennie i codziennego nitkowania.
- Zapytaj swojego stomatologa lub lekarza rodzinnego o metody zapobiegania próchnicy, zwłaszcza, jeśli wybierasz się na wizytę ze swoim dzieckiem.
- Rolą rodziców jest zadbanie o zęby dzieci od najmłodszych lat, co pozwoli zmniejszyć ryzyko rozwoju próchnicy i konieczności leczenia stomatologicznego w późniejszych etapach życia.
GRUPY PRODUKTÓW
Produkty zbożowe
ZALECANE
- Pieczywo: razowe, pełnoziarniste, z mąki z pełnego przemiału, graham, z ziarnami, pestkami, nasionami, najlepiej na zakwasie
- Grube kasze: pęczak, gryczana, jęczmienna
- Drobne kasze: manna, krakowska, jęczmienna łamana w umiarkowanych ilościach (preferowane grube kasze)
- Ryż biały, brązowy (gotowane na sypko, nierozgotowane)
- Makarony: razowe, pełnoziarniste, pszenne gotowane al dente
- Otręby: pszenne, owsiane, gryczane, jęczmienne
- Płatki: owsiane górskie, pełnoziarniste, żytnie, gryczane, orkiszowe, kukurydziane bez dodatku cukru
- Mąki: pełnoziarniste, razowe, o wysokim i średnim typie (pszenne, żytnie, orkiszowe, gryczane, owsiane)
NIEZALECANE
- Pieczywo: jasne, z mąki pszennej, orkiszowej o niskim typie, tostowe, cukiernicze
- Mieszanki musli z cukrem, słodem jęczmiennym, syropem glukozowo-fruktozowym
- Płatki śniadaniowe, owsiane błyskawiczne, ryżowe, dosładzane cukrem, miodem, syropem glukozowo-fruktozowym
- Mąki: o niskim typie
- Sucharki, pieczywo chrupkie, wafle ryżowe, kukurydziane, chrupki
- Kleiki ryżowe
Mleko i produkty mleczne, jajka
ZALECANE
- kefiry, jogurty, maślanki naturalne, bez dodatku cukru
- mleko pasteryzowane, UHT, najlepiej o zawartości tłuszczu max. 2%
- sery twarogowe chude i półtłuste
- umiarkowane ilości sera żółtego
- sery kozie, owcze
- umiarkowane ilości serów pleśniowych
Jaja:
- Gotowane na miękko, półtwardo, twardo
- Jajka w koszulkach, jajka sadzone, jajecznica, omlety
NIEZALECANE
- sery topione
- kefiry, jogurty, maślanki z dodatkiem cukru
- produkty bezlaktozowe jeśli nie stwierdzono nietolerancji laktozy
- jogurty owocowe, słodzone
- gotowe, sklepowe desery mleczne z cukrem, syropem glukozowo-fruktozowym
Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza
ZALECANE
Mięso:
- Mięso chude, zwłaszcza drobiowe (królik, kurczak, indyk), chuda wołowina, cielęcina , umiarkowane ilości wieprzowiny
- Mięso pieczone, gotowane, duszone, bez panierki
Ryby:
- Chude gatunki: dorsz, leszcz,
sola, szczupak, pstrąg, halibut, miruna, mintaj
- Tłuste ryby morskie: łosoś, śledź, tuńczyk, makrela (najlepiej minimum 1-2 razy na tydzień)
NIEZALECANE
Mięso:
- Mięsa tłuste: baranina, gęś, kaczka, jagnięcina w dużych ilościach
- Podroby
- Pasztety
- Mięso peklowane
- Konserwy mięsne, mielonki
- Mięso smażone i panierowane
- Parówki, kabanosy
- Mięsa wędzone
- Duże ilości mięs grillowanych
Tłuszcze
ZALECANE
- Masło prawdziwe
- Margaryny miękkie wysokogatunkowe (bez kwasów tłuszczowych częściowo utwardzanych)
- Oleje roślinne (np. rzepakowy)
NIEZALECANE
- Smalec
- Słonina
- Boczek
- Łój
- Twarde margaryny (z tłuszczów częściowo utwardzanych)
Warzywa
ZALECANE
- wszystkie warzywa zarówno świeże, jak również mrożone oraz po obróbce termicznej
- kiszonki (ogórki, kapusta kiszona)
- nasiona roślin strączkowych: świeże po odpowiednim namoczeniu i ugotowaniu, mrożone, z puszki
NIEZALECANE
- soki warzywne, np. pomidorowe
Owoce
ZALECANE
- wszystkie owoce, zarówno świeże, jak i mrożone (najlepiej jedzone w całości)
- smoothie, musy, przeciery owocowe bez cukru - sporadzycznie
NIEZALECANE
- owoce z puszki, w zalewie cukrowej
- soki, nektary, napoje owocowe
- dżemy, marmolady, konfitury z dodatkiem cukru
- suszone owoce
Orzechy i nasiona
NIEZALECANE
- pasty orzechowe
Przyprawy, sosy i dodatki
ZALECANE
- świeże i suszone zioła
- sól w ilości do 5 g dziennie
- ksylitol
NIEZALECANE
- gotowe mieszanki przypraw z cukrem i/lub solą
- kwas cytrynowy
- sok z cytryny, z limonki
Napoje
ZALECANE
- Herbata niesłodzona
- Kawa w ilości 1-2 filiżanki dziennie
- Kawa zbożowa i bezkofeinowa bez cukru
- Woda mineralna niskosodowa
- Napoje roślinne bez dodatku cukru
NIEZALECANE
- Mocna kawa i herbata
- Alkohol
- Soki, nektary, napoje owocowe
- Napoje gazowane
- Oranżady
Desery
ZALECANE
- kisiel, galaretka, budyń bez cukru
- gorzka czekolada
- domowe ciasta bez cukru
- guma do żucia bez cukru
NIEZALECANE
- sklepowe słodycze, w szczególności żelki, karmelki, krówki, cukierki, gumy do żucia z cukrem, lizaki
- słone przekąski
- miód
- słodkie pasty czekoladowe
W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza
Konieczne jest również odbywanie regularnych wizyt u stomatologa od najmłodszych lat, aby monitorować rozwój choroby i wdrożyć ewentualne leczenie lub zabiegi prewencyjne.
Do stomatologa należy zgłosić się także w przypadku wystąpienia bólu lub nadwrażliwości zębów bądź zauważenia zmiany ich zabarwienia (brązowe lub białe plamki na zębach są charakterystyczne dla próchnicy).
Jak przenieść teoretyczną wiedzę o zdrowych nawykach na praktyczne wybory i umiejętności? W tym właśnie pomóc ma portal WażnaDieta.pl - jedyne takie miejsce, w którym znajdziesz kompleksową wiedzę na temat świadomych wyborów żywieniowych, jednocześnie wspierających polskie rolnictwo i wybór ekologicznych produktów.
Ważna Dieta powstała, aby pomóc Ci zadbać o zdrowie za pomocą najlepszej jakości polskich produktów. Na portalu znajdziesz wiele artykułów, z których dowiesz się, jak świadomie wybierać lokalne produkty spożywcze, w tym zdrowe mięso wieprzowe z hodowli ekologicznych, i dbać o zbilansowaną dietę, przeczytasz szereg zaleceń dotyczących diety w przypadku konkretnych jednostek chorobowych i zdobędziesz wiedzę, która pomoże Ci przeciwdziałać wystąpieniu chorób dietozależnych w Twoim życiu.
Lista zaleceń
