Insuliooporność

Insulina jest hormonem wydzielanym przez wyspecjalizowane komórki trzustki, zwane komórkami beta. Gdy stężenie glukozy w naszym organizmie wzrasta (np. po spożyciu pokarmu), jest to sygnał do wydzielenia insuliny, która umożliwia wykorzystanie glukozy przez wszystkie komórki naszego ciała. Dzięki temu wytwarzamy energię potrzebną nam do prawidłowego funkcjonowania. W przypadku insulinooporności, jak sama nazwa wskazuje, komórki przestają reagować na fizjologiczny poziom insuliny, co w efekcie wymaga nadmiernej pracy trzustki - musi ona wytworzyć więcej insuliny, aby glukoza została prawidłowo wykorzystana przez organizm. Niekontrolowana insulinooporność prowadzi jednak do przeciążenia naszej trzustki, niewystarczającej produkcji insuliny, co sprawia, że stężenie cukru w naszej krwi jest stale podwyższone. Efektem tych procesów jest rozwój takich schorzeń, jak cukrzyca typu II czy zespół metaboliczny. 

Do głównych przyczyn wystąpienia insulinooporności zalicza się otyłość, siedzący tryb życia, działania niepożądane niektórych leków (m.in. glikokortykosteroidów, niektórych hormonalnych leków antykoncepcyjnych), a także stres metaboliczny, czy rzadziej schorzenia autoimmunologiczne lub genetyczne.  

W związku z częstym występowaniem insulinooporności w grupie pacjentów otyłych, wprowadzenie modyfikacji stylu życia i dążenie do unormowania i ustabilizowania masy ciała mają kluczowe znaczenie w procesie leczenia.

Sposoby kontrolowania choroby: leczenie i monitorowanie 

  1. Regularne monitorowanie glikemii, ciśnienia tętniczego i profilu lipidowego (składowych zespołu metabolicznego).
  2. Wyliczenie BMI pacjenta i dążenie do unormowania i stabilizacji masy ciała.
  3. Modyfikacje w zakresie stylu życia z naciskiem na zmianę nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej.
  4. Regularne monitorowanie glikemii, ciśnienia tętniczego i profilu lipidowego (składowych zespołu metabolicznego).
  5. Wyliczenie BMI pacjenta i dążenie do unormowania i stabilizacji masy ciała.
  6. Modyfikacje w zakresie stylu życia z naciskiem na zmianę nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej.
  • Zwiększenie aktywności fizycznej i normalizacja masy ciała (BMI 18,5-25). U pacjentów z nadwagą/otyłością zaleca się rozpocząć od ustalenia celu: początkowego zmniejszenia masy ciała o 5-10% i monitorowania efektów.
  • Zmniejszenie dziennej podaży kalorii (w przypadku pacjentów z nadwagą/otyłych).
  • Zwiększenie ilości aktywności fizycznej o średniej/wysokiej intensywności do 150 min (lub więcej)  tygodniowo, np. 30 min/dziennie przez 5 dni w tygodniu.
  • Ograniczenie czasu spędzanego w bezruchu (np. używanie schodów zamiast windy, spacer do szkoły/pracy zamiast autobusu lub samochodu, itp.)
  • Prawidłowe zbilansowanie diety i korekcja nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Nie zaleca się stosowania restrykcyjnych diet odchudzających, które są mało skuteczne i mogą doprowadzić do niedoborów żywieniowych.
GRUPY PRODUKTÓW

Produkty zbożowe

ZALECANE

- Pieczywo: z pełnego ziarna
(żytnie, orkiszowe, wieloziarniste, jaglane, gryczane itp)

- Kasze gruboziarniste: pęczak, jęczmienna, jaglana, gryczana, bulgur

- Ryż: brązowy, dziki, jaśminowy, paraboiled

- Makarony: z pełnego ziarna
(razowe, gryczane, pełnoziarniste)

- Płatki: owsiane, jaglane, gryczane, orkiszowe

- Ziemniaki: gotowane tradycyjnie w wodzie, na parze, w mundurkach, pieczone bez dodatku tłuszczu

NIEZALECANE

- Pieczywo: pszenne, pieczywo cukiernicze, pieczywo chrupkie (wafle kukurydziane, ryżowe)

- Kasze drobnoziarniste: manna, kuskus, jęczmienna perłowa

- Ryż: biały

- Makarony: pszenne

- Płatki: musli, śniadaniowe, czekoladowe

- Ziemniaki: puree, frytki

- Drożdżówki, ciasto francuskie, bułki maślane, biszkopty, ciasta, torty 

Mleko i produkty mleczne, jajka

ZALECANE

- Mleko o obniżonej zawartości tłuszczu do 2%

- Produkty mleczne: naturalne jogurty, kefiry, maślanki, mleko zsiadłe

- Sery twarogowe chude i półtłuste, sery kozie

- Sery homogenizowane półtłuste

- Śmietany do 18%

- Jaja (w ograniczonych ilościach)

NIEZALECANE

- Mleko pełnotłuste powyżej 2%,
mleko skondensowane, mleko w tubce, mleko w proszku, śmietanka do kawy, zabielacze do kawy

- Owocowe jogurty, kefiry, maślanki

- Sery twarogowe tłuste
Serki homogenizowane tłuste
Sery żółte i topione

- Śmietany powyżej 18%

Mięso i wędliny
Ryby i owoce morza

ZALECANE

- Chude mięso: chude części wieprzowiny (schab, polędwica, szynka), chuda wołowina, kurczak, indyk bez skóry, cielęcina

- Chude wędliny: wędliny wieprzowe długo dojrzewające, wołowe, drobiowe, gotowane

- Ryby: dorsz, sola, morszczuk, tuńczyk, sandacz, leszcz, szczupak, okoń

NIEZALECANE

- Tłuste mięsa: baranina, gęś, kaczka

- Tłuste wędliny, konserwy mięsne, wędliny podrobowe, pasztety, salami, parówki

- Ryby wędzone i solone, konserwy rybne 

- Owoce morza w formie przetworzonej (marynowane, w słonej zaprawie) 

Tłuszcze

ZALECANE

- Olej rzepakowy, olej słonecznikowy, z pestek winogron

- Margaryny w kubeczkach
wzbogacone w sterole roślinne

NIEZALECANE

- Tłuszcze zwierzęce w nadmiarze

- Margaryny twarde, masła z dodatkiem soli

Warzywa

ZALECANE

- Dynia, seler naciowy, pietruszka, por, szpinak, szparagi, brokuły, kalafior, kalarepka, kabaczek, cukinia, bakłażan, kapusta biała, czerwona, włoska, brukselka, pomidory, ogórki zielone, rzodkiewka, papryka, sałata, sałata rzymska, cykoria, rukola, roszponka, fasolka szparagowa, grzyby
Buraki, marchew, seler, pietruszka (korzeń), groch, fasola, soczewica, bób
(w umiarkowanych ilościach, ponieważ posiadają wysoki indeks glikemiczny)

NIEZALECANE

- Warzywa rozgotowane buraki zasmażane, marchewka oprószana, warzywa z puszki

Owoce

ZALECANE

- Jabłka, gruszki, polskie mini kiwi, czereśnie, wiśnie, poziomka, porzeczka, agrest, róża, rokitnik, borówki, maliny, jeżyny, czarne jagody, czarny bez, truskawki
(Najlepiej owoce spożywać po posiłku. Nie traktować ich jako samodzielną przekąskę.)

NIEZALECANE

- Banan, śliwki, winogrona

- Owoce w puszkach, owoce w syropach

- Owoce suszone (w dużych ilościach)

Orzechy i nasiona

ZALECANE

- Orzechy bez dodatku soli: arachidowe, włoskie, laskowe, (w umiarkowanych ilościach)

- Nasiona: dyni, słonecznika, sezamu

NIEZALECANE

- Orzechy solone, orzechy w panierce, orzechy w przyprawach, orzechy i nasiona w karmelu i miodzie

Przyprawy, sosy i dodatki

ZALECANE

- Przyprawy jednoskładnikowe:
przyprawy ziołowe (majeranek, tymianek, oregano, bazylia, zioła prowansalskie), pieprz ziołowy i naturalny, mięta, melisa, tymianek, rozmaryn, natka pietruszki, koperek, lubczyk, szafran, sól magnezowa i potasowa (należy ograniczyć sól w diecie)

- Sok z cytryny, sosy samodzielne przyrządzane, dżemy niskosłodzone

- Do słodzenia: ksylitol, erytrol, stewia

NIEZALECANE

- Mieszanki przypraw np.
“Jarzynka”, “Vegeta”, “Kucharek”, sól kuchenna

- Ketchup, musztarda, majonez, ocet, maggi, sos sojowy, gotowe dressingi i sosy, dżemy słodzone

- Do słodzenia : cukier biały, cukier trzcinowy, miód 

Napoje

ZALECANE

- Woda niegazowana/gazowana, słaba herbata bez cukru, herbaty ziołowe

NIEZALECANE

- Soki owocowe, soki warzywne, nektary, napoje gazowane, napoje energetyczne, napoje mleczne słodzone, mocna kawa i herbata 

W jakich sytuacjach zgłosić się do lekarza

Kiedy wprowadzenie modyfikacji dietetycznych i dotyczących aktywności fizycznej sprawia kłopot.